«Субсидия берілмейді». Енді елімізде ауыл шаруашылығы өнімі азая ма

2025 жылы фермерлерге берілетін субсидия тоқтайды. Өткен жылы вице-премьер Серік Жұманғарин осындай мәлімдеме жасаған еді. Бұған себеп – бюджет тапшылығы. Дегенмен, қолдау тоқтап қалмайды. Ендігі демеу жеңілдетілген несие түрінде жалғасады. Осылайша отандық диқандар қауымдастығы ет-сүттің бағасын қымбаттататынын айтып, дүрліккен. Халық онсыз да қымбатшылықтың қамытын кигенде бұл да соққы болары сөзсіз. Биліктің ендігі амалы қандай болмақ? Субсидиясыз қалдық деп ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілері бағаны одан әрі шарықтатып жібермей ме? Агросекторды дамыту үшін қандай шаралар қабылданады? Осы тақырыпты Jambylinfo.kz тілшісі зерттеп, шаруалармен де, жауаптылармен де тілдесті.

ЖАМБЫЛДА СУБСИДИЯҒА ҚАНША ТЕҢГЕ ҚАРАСТЫРЫЛДЫ

Жамбыл облысы әкімдігінің ауыл шаруашылығы басқармасы басшысының орынбасары Төлебек Құлекеевтің сөзінше, 2024 жылы ауыл шаруашылығы саласын дамытуға – 38,0 млрд теңге бөлінген. Оның  ішінде субсидияға – 29,5 млрд теңге, «СҚО» тәжірибесін тираждау бойынша 8,5 млрд қаржы қарастырылған.  Осылайша бүгінгі күні 15 мыңнан астам ауыл шаруашылығы тауар өндірушілеріне қолдау көрсетіліпті.

СУБСИДИЯНЫ БІРДЕН ТОҚТАТУ БАҒАҒА ӘСЕР ЕТЕДІ

Басқарма басшысының орынбасары Жұманғариннің мәлімдемесіне тоқмейіл түсіндірме берді. Оның сөзінше, субсидияны жеңілдетілген несиеге алмастыру кезең-кезеңімен іске асырылады. Әйтпесе, демеу қаржыны беруден бірден бас тарту тауар бағасына әсер етеді.

БЮДЖЕТ ҚАРАЖАТЫНЫҢ ЖЕТКІЛІКСІЗДІГІ

Жалпы Жамбылда субсидияны кешіктіріп беру 3 жылдан бері жалғасып келеді. Мұны басқарма өкілі бюджеттің ортаюымен байланыстырды. Мысалы, биылға демеу қаржыға 23 млрд теңге қарастырылса, оның 70-80 пайызы өткен жылғы қарызды өтеуге жұмсалады.

ҚАНТ ҚЫЗЫЛШАСЫН ӨНДІРУШІЛЕР ЖӨНІНДЕ

Өткен жылы қант қызылшасын еккен шаруалардың өнімі өтпей, шу болған еді. Оның субсидиясы қазір кешігуде. Осы жөнінде Жамбыл ауданының шаруаларымен тілдескен едік. Мысалы, Айша бибі ауылындағы «Үшарал» АШК өткен жылы бірінші рет 10 гектар тәтті түбір еккен. Бүгінгі күні өнімін Қырғызстандағы зауытқа өткізуде. Ал, 5 жылдан беру егін егумен айналысатын Бөлтен Қалабаев былтыр 10 гектар тәтті түбір еккен. Нәтижесінде 40 тонна өнімді алыпты. Ол қазір субсидия алу мәселесі өзекті екенін жасырмайды. Өйткені, шаруалардың көбі субсидияға иек артады.

Бұл мәселеге жауаптылар былай жауап берді.

«СУБСИДИЯНЫҢ АРҚАСЫНДА ШАЛҚЫП КЕТКЕН ШАРУАНЫ КӨРМЕДІМ»

Керімқұл Бегалиев Облыстық мәслихат депутаты, «Злиха» ШҚ төрағасы:

- Бұған дейін де субсидия беріліп келді ғой. Бірақ мемлекеттік қаражаты кемдеу бола бастағаннан бері мәселе туындады. Мысалы, қызылшаны алайық, жалпы облыс бойынша субсидиясы 14 млрдтың аумағында болуы керек. Соны шаруалар дер кезінде алмағаннан кейін, қолжетімді болмағаннан кейін қажеттілігі де шамалы, бірақ қажет. Енді шаруа субсидия алғаннан кейін шығындарымды жабамын деп ойлайды ғой. Бірақ ол уақытылы түсіп жатқан жоқ. Біздегі көп шаруалар егін егу үшін банктен несие алады. Ал, демеу қаржы уақытылы түспегендіктен несиесі төленбей, пайызы өсіп кетеді. Осыдан кейін дихандардың сенімі азаяды.

Ал, алған өнімін артығымен көрсеткендер ұсталып жатыр. Кейбір мәлімет қате, кейбірі дұрыс. Енді шаруа мысалы алқабын 18 га деп көрсетсе, мемлекет тексергенде дерек басқаша болуы мүмкін. Бұл енді қылмыс болып саналады.

Мен енді субсидияның арқасында шалқып кеткен шаруаны көрген жоқпын. Күзде алатын демеу қаржысын көктемде, көктемдегісін жазда алып жүреді. Өзіміз де сондаймыз.

Егер шаруаларға жеңілдетілген несие берілсе, берілсе егер, төлеуге дейінгі каникулы 2 жыл болса, болады. Мысалы, 10 млн несие алып, 2 жыл каникулымен, 10 жыл мерзімде төлейтін болса шаруаларға үлкен демеу болады. Қазіргі несиелердің төлеу мерзімі 3-4 жыл, каникулы мүлдем жоқ. 2 жыл ішінде шаруа шаруасын дөңгелетіп алады. Ал, қазір несие алса, ай сайын үстемесімен төлейді. Осылайша ісі рәсуа болады. Ал, банктер мұндай несие бермейді. Қазір Қазақстанда банктер байып жатыр ғой.

Жалпы шаруалар малын үкіметсіз-ақ ұстап отыр. Ал, шетелде сүтті, асылтұқымды 2 миллион теңгеге сиыр алып келіп, субсидия алып отырғандардың бізге қажеті жоқ. Мысалы біздің жақта бір азамат симменталь тұқымды қымбат сиыр алып келді. Күйсеп шөп жей алмайды. Пайдасы да аз. Бұл енді мемлекеттен ақша алып отырғандардың ісі ғой. Қызылша еккендер бойынша айтарым. Қазір өнімін өткізген дихандар ғана субсидия алады. Осындай қағидасы бар. Ал, егін басындағы өткерілмегендері есептелмейді. Бірақ, қазір шаруалар өнімдерін өткізіп жатыр. Ендігі уақытта шаруалар қант қызылшасын ойланып егуі керек. Егер зауыттардан өткен жылғыдай жағдай болатын болса, басқа дақылдарды өсіруге көшкені дұрыс.