Технологияның дамуы өмірді жеңілдеткенімен, жеке ақпараттың таралу қаупін де арттыра түсті. Әлеуметтік желілер, онлайн-сатып алулар, түрлі мобильді қосымшалар – барлығы да біздің деректерімізбен жұмыс істейді. Егер сақтық шараларын елемесек, жеке ақпараттың бөтен адамдардың қолына түсуі қаржылық шығынға, беделге зиян келтіруге, тіпті алаяқтық әрекеттерге әкелуі мүмкін. Сондықтан әр азамат жеке деректерді қорғаудың негізгі ережелерін білгені жөн.

Ең алдымен, қандай ақпарат жеке дерек болып саналатынын түсіну қажет. Аты-жөніңіз, мекенжайыңыз, телефон нөміріңіз, ЖСН, банк картасының нөмірі, жеке кабинет паролдары, жеке фотолар – мұның бәрі құпия сақталуы тиіс мәліметтер. Көп адам бұл ақпараттың маңызын түсінбей, әлеуметтік желіге орынсыз жариялап немесе бейтаныс сайттарға оңды-солды енгізіп жатады. Ал бұл — үлкен қателік.

Жеке деректерді қорғаудың ең қарапайым, бірақ маңызды ережесі – күрделі парольдер қолдану. «123456», туған күн, телефон нөмірі сияқты оңай комбинациялар хакерлер үшін еш қиындық тудырмайды. Әрбір аккаунтқа жеке, күрделі, кемінде сегіз таңбадан тұратын құпиясөз қойған жөн. Сонымен қатар екі факторлы аутентификацияны қосу қауіпсіздікті екі есе арттырады.

Тағы бір маңызды қағида – бейтаныс сілтемелерге кірмеу. Қазіргі алаяқтар фишингтік сайттарды шынайы платформаларға өте ұқсас етіп жасайды. Олар сізге банк немесе мемлекеттік орган атынан хабарлама жіберіп, сілтемеге өтуге немесе деректерді енгізуге шақыруы мүмкін. Мұндай кезде ешқандай ақпарат енгізбеу керек. Ең дұрысы – ресми нөмірге немесе сайтқа өзіңіз кіріп, ақпараттың растығын тексеру.

Қоғамда жиі кездесетін тағы бір мәселе — адамдардың мобильді қосымшаларға рұқсатты ойланбай беруі. Кейбір қосымшалар камераға, микрофонға, геолокацияға, контактілерге рұқсат сұрайды. Бұл рұқсаттардың бәрі міндетті емес, кей жағдайда жеке деректердің таралуына себеп болуы мүмкін. Сондықтан кез келген қосымшаны жүктемес бұрын оның шынайылығына, пікірлеріне, әзірлеушісіне назар аудару қажет.

Жеке мәліметті қорғаудың тағы бір қыры — әлеуметтік желідегі мінез-құлық. Профильді барынша жабық ұстау, жеке ақпаратты жарияламау, бейтаныс адамдарды достар тізіміне қоспау — қауіпсіздіктің негізгі талаптары. Жастар арасында жеке өмірді барлығына көрсету сәнге айналғанымен, бұл әрекеттің салдары өте ауыр болуы мүмкін.

Сонымен қатар қоғамдық Wi-Fi желілерін қолданған кезде ерекше сақ болған жөн. Мұндай желілер арқылы жеке деректерді, банк картасының нөмірін, парольдерді енгізу қауіпті. Себебі ашық желілерге қосылғанда деректер оңай оқылады. Қажет болған жағдайда VPN қолданған дұрыс.

Жеке деректерді қорғауда ата-аналардың да рөлі ерекше. Балалар мен жасөспірімдерге интернет қауіптері, жеке ақпараттың маңыздылығы, қауіпсіздік ережелері түсіндіріліп отыруы тиіс. Себебі интернеттегі алаяқтықтың басым бөлігі дәл жасөспірімдерге бағытталған.

Қорытындылай айтқанда, жеке деректерді қорғау – тек мамандардың емес, әрбір азаматтың жеке жауапкершілігі. Ақпараттық қауіпсіздік ережелерін сақтау арқылы сіз өзіңізді ғана емес, жақындарыңызды да түрлі қауіп-қатерден қорғайсыз. Бүгінгі таңда жеке дерек – ең құнды ресурс. Оны қорғау – саналы азаматтық мәдениеттің белгісі.Қазіргі цифрлы қоғамда жеке деректерді қауіпсіз сақтау – әрбір азаматтың ең маңызды міндеттерінің бірі. Технологияның дамуы өмірді жеңілдеткенімен, жеке ақпараттың таралу қаупін де арттыра түсті. Әлеуметтік желілер, онлайн-сатып алулар, түрлі мобильді қосымшалар – барлығы да біздің деректерімізбен жұмыс істейді. Егер сақтық шараларын елемесек, жеке ақпараттың бөтен адамдардың қолына түсуі қаржылық шығынға, беделге зиян келтіруге, тіпті алаяқтық әрекеттерге әкелуі мүмкін. Сондықтан әр азамат жеке деректерді қорғаудың негізгі ережелерін білгені жөн.

Ең алдымен, қандай ақпарат жеке дерек болып саналатынын түсіну қажет. Аты-жөніңіз, мекенжайыңыз, телефон нөміріңіз, ЖСН, банк картасының нөмірі, жеке кабинет паролдары, жеке фотолар – мұның бәрі құпия сақталуы тиіс мәліметтер. Көп адам бұл ақпараттың маңызын түсінбей, әлеуметтік желіге орынсыз жариялап немесе бейтаныс сайттарға оңды-солды енгізіп жатады. Ал бұл — үлкен қателік.

Жеке деректерді қорғаудың ең қарапайым, бірақ маңызды ережесі – күрделі парольдер қолдану. «123456», туған күн, телефон нөмірі сияқты оңай комбинациялар хакерлер үшін еш қиындық тудырмайды. Әрбір аккаунтқа жеке, күрделі, кемінде сегіз таңбадан тұратын құпиясөз қойған жөн. Сонымен қатар екі факторлы аутентификацияны қосу қауіпсіздікті екі есе арттырады.

Тағы бір маңызды қағида – бейтаныс сілтемелерге кірмеу. Қазіргі алаяқтар фишингтік сайттарды шынайы платформаларға өте ұқсас етіп жасайды. Олар сізге банк немесе мемлекеттік орган атынан хабарлама жіберіп, сілтемеге өтуге немесе деректерді енгізуге шақыруы мүмкін. Мұндай кезде ешқандай ақпарат енгізбеу керек. Ең дұрысы – ресми нөмірге немесе сайтқа өзіңіз кіріп, ақпараттың растығын тексеру.

Қоғамда жиі кездесетін тағы бір мәселе — адамдардың мобильді қосымшаларға рұқсатты ойланбай беруі. Кейбір қосымшалар камераға, микрофонға, геолокацияға, контактілерге рұқсат сұрайды. Бұл рұқсаттардың бәрі міндетті емес, кей жағдайда жеке деректердің таралуына себеп болуы мүмкін. Сондықтан кез келген қосымшаны жүктемес бұрын оның шынайылығына, пікірлеріне, әзірлеушісіне назар аудару қажет.

Жеке мәліметті қорғаудың тағы бір қыры — әлеуметтік желідегі мінез-құлық. Профильді барынша жабық ұстау, жеке ақпаратты жарияламау, бейтаныс адамдарды достар тізіміне қоспау — қауіпсіздіктің негізгі талаптары. Жастар арасында жеке өмірді барлығына көрсету сәнге айналғанымен, бұл әрекеттің салдары өте ауыр болуы мүмкін.

Сонымен қатар қоғамдық Wi-Fi желілерін қолданған кезде ерекше сақ болған жөн. Мұндай желілер арқылы жеке деректерді, банк картасының нөмірін, парольдерді енгізу қауіпті. Себебі ашық желілерге қосылғанда деректер оңай оқылады. Қажет болған жағдайда VPN қолданған дұрыс.

Жеке деректерді қорғауда ата-аналардың да рөлі ерекше. Балалар мен жасөспірімдерге интернет қауіптері, жеке ақпараттың маңыздылығы, қауіпсіздік ережелері түсіндіріліп отыруы тиіс. Себебі интернеттегі алаяқтықтың басым бөлігі дәл жасөспірімдерге бағытталған.

Қорытындылай айтқанда, жеке деректерді қорғау – тек мамандардың емес, әрбір азаматтың жеке жауапкершілігі. Ақпараттық қауіпсіздік ережелерін сақтау арқылы сіз өзіңізді ғана емес, жақындарыңызды да түрлі қауіп-қатерден қорғайсыз. Бүгінгі таңда жеке дерек – ең құнды ресурс. Оны қорғау – саналы азаматтық мәдениеттің белгісі.