Жеңіл ақша жасөспірімдерді қылмысқа итермелеп жатыр

Қазіргі цифрлық дәуірде «жеңіл ақша» табу жайлы жарнамалар мен уәделер жасөспірімдер үшін бұрынғыдан да тартымды болып көрінеді. Әсіресе әлеуметтік желілерде, ойын платформаларында немесе мессенджерлерде таралатын тез табысқа шақыратын жалған ұсыныстар балалардың санасын улап, оларды қауіпті жолға итермелеп отыр. Мұндай ұсыныстар көп жағдайда жасөспірімдерді қылмыстық әрекеттердің құрбанына немесе тіпті соның қатысушысына айналдырып жіберетінін көптеген оқиғалар дәлелдеп келеді, деп хабарлайды Jambylinfo.kz 
Интернет-алаяқтар мен заңсыз онлайн қызмет көрсетумен айналысатын топтар балалардың сеніміне оңай кіреді. Жылдам әрі оңай табысқа шақырудың артында көбіне банк карталарын «уақытша қолдану», белгісіз сілтемелерді тарату, біреудің атынан аккаунт ашу, криптовалюта аударымдарын басқару немесе заңсыз ойын бизнесіне қатысу сияқты әрекеттер жасырылады. Жасөспірімдер мұндай тапсырмалардың қылмыстық жауапкершілікке әкелетінін білмей, өз еркімен қауіпті схемаларға тап болады.
Жасөспірімдердің жеңіл табысқа бет бұруының себептері де көпқырлы. Біріншіден, олардың қаржылық сауаттылығы толық қалыптаспаған. Ақшаның қалай табылатынын, қандай заңды және заңсыз жолдар бар екенін, қандай тәуекелдер туындайтынын түсіну үшін арнайы тәрбие мен білім беру қажет. Екіншіден, әлеуметтік желілерде байлықты көрсетудің жасанды көріністері өте көп. Түрлі блогерлер, инфлуенсерлер немесе жалған аккаунттар жасөспірімдерге өмірді тек сән-салтанат, қымбат сатып алулар және тез табыс арқылы елестетіп, олардың шынайылықты бағалау қабілетіне кері әсер етеді. Үшіншіден, отбасылық немесе жеке материалдық қиындықтарды балалар жеңіл жолмен шешуге тырысады, бұл оларды жалған ұсыныстарға сенуге итермелейді.
Осы жағдайды ескере отырып, мемлекет пен құқық қорғау органдары заңсыз табыс көздеріне қарсы күресті күшейтіп отыр. 2024 жылы Департамент Тараз және Шу қалаларында заңсыз ойын бизнесін ұйымдастырудың 4 дерегін анықтады. Бұл деректер бойынша Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 307-бабы аясында қылмыстық істер тіркеліп, барлығы сотқа жолданды. Аталған істердің үшеуі әлеуметтік желілерді пайдалану арқылы жасалғаны қазіргі қылмыстың цифрлық ортаға көшкенін көрсетеді.
Заңсыз бизнеске қарсы жұмыстар жүйелі түрде жүргізілуде. Биыл облыс аумағында тағы бір заңсыз ойын бизнесін ұйымдастыру фактісі анықталды. Сонымен қатар, заңсыз ойын-сауық бизнесінен түскен қаражатты заңдастыру фактісі бойынша да іс сотқа жіберіліп, нәтижесінде ұйымдастырушы 4 жыл 6 айға бас бостандығынан айыру жазасына кесілді.
Соңғы 6 жыл ішінде Департамент қызметкерлері заңсыз ойын бизнесін ұйымдастырудың 46 дерегін анықтап, осы фактілер бойынша 44 қылмыстық іс сотқа жолданған. Бұл көрсеткіштер заңсыз ойын бизнесінің әлі де қоғамда кең таралғанын және оның интернет арқылы жасырын түрде жүргізілетінін айқын көрсетеді.
Қазіргі таңда қылмыстық топтар жасөспірімдерді «дроппер», «курьер», «ақша жеткізуші» немесе «онлайн оператор» ретінде пайдалану тәсілдерін қарқынды қолдануда. Олар жасөспірімдерге қарапайым, еш тәуекелі жоқ жұмыс сияқты көрінетін ұсыныстар айтады, алайда оның артында қылмыстық әрекеттер тұрады. Бұл балаларды ғана емес, олардың болашағын да үлкен қауіпке тігеді.
Осыған байланысты ата-аналардың рөлі ерекше маңызды. Балалардың интернеттегі әрекеттерін бақылау, күмәнді ұсыныстар туралы алдын ала түсіндіру, қаржылық сауаттылықты дамыту және қауіпсіздік ережелерін үйрету — қылмыстың алдын алуда шешуші орын алады. Мектептер мен колледждер де оқушылар арасында цифрлық мәдениет пен онлайн қауіпсіздік дағдыларын қалыптастыру бағытында жұмыс жүргізуі тиіс.
Жеңіл ақша — әдемі көрінгенімен, қауіпті жол. Оған түсудің соңы қылмыстық жауапкершілікке, психологиялық күйзеліске, отбасылық мәселелерге және болашақтың бұзылуына әкелуі мүмкін. Сондықтан жасөспірімдерді адал еңбекке баулу, жауапкершілікті сезіндіру, олардың өмірлік құндылықтарын қалыптастыру — барлығымыздың ортақ міндетіміз.
Қоғам, отбасы және мемлекет күш біріктірген жағдайда ғана интернеттегі жасырын қауіптер азаяды, ал балаларымыздың болашағы қауіпсіз болады.