Бұл жолы мұнда Еуропалық Одақ пен Орталық Азия елдерінің үшінші жоғары деңгейдегі «Орталық Азия – Еуропалық Одақ» саммиті өтті, деп хабарлайды Jambylinfo.kz. Аймақтық интеграция мен жаһандық сын-қатерлерге қарсы бірігіп әрекет етудің жолдарын қарастырған бұл жиын, сөзсіз, тарихи маңызға ие.

Саммит жұмысына Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевпен қатар Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан, Өзбекстан басшылары және Еуропалық Кеңес президенті Шарль Мишель қатысты. Мұндай форматтағы кездесулердің жиі өтуі – Еуропа мен Орталық Азия арасындағы ынтымақтастықтың тереңдей түскенін көрсетеді.

Қасым-Жомарт Тоқаев саммит барысында сөйлеген сөзінде геосаяси тұрақсыздық, жаһандық қауіпсіздікке төнген қауіптер және климаттың өзгеруі сияқты заманауи сын-қатерлерге ерекше тоқталып, Еуропа мен Орталық Азия арасындағы өзара сенім мен прагматикалық әріптестікті нығайту қажет екенін атап өтті.  Мұнымен қоса мемлекет басшысы энергетика саласын ынтымақтастықтың аса маңызды бағыты ретінде атады.

– Қазақстан – Еуропаға көмірсутегін жеткізетін сенімді серіктестердің бірі. Еуропа Одағы шетелден импорттайтын мұнайдың 13 пайызға жуығы біздің елімізге тиесілі. Оның басым бөлігі Каспий құбыр консорциумы (КҚК) арқылы тасымалданады. Еуропа Одағы аталған консорциумның тұрақты әрі ұзақ мерзімді жұмыс істеуіне қолдау білдіріп отыр. Біз мұны жоғары бағалаймыз. Дегенмен шикізат тасымалдаудың балама жолдарын да дамытамыз. Қазақстан жаңартылатын қуат көздері мен экологиялық таза отын жобаларын жүзеге асыруға кірісті. Total, Eni, Svevind секілді бұрыннан келе жатқан серіктестерімізбен және басқа да еуропалық компаниялармен бірге жел, күн электр стансаларының қуатын арттырып, «жасыл» сутегі өндірісі жобасын қолға алдық. Бұдан бөлек, Қазақстан Өзбекстан және Әзербайжан елдерімен бірлесіп, «жасыл» энергияны Каспий теңізі арқылы Еуропа нарығына жеткізетін біртұтас электр желісін салу бойынша ірі жобаны бастады, – деді Президент.

Саммит аясында басты назар экономикалық байланыстарға ауды. Қазіргі таңда Еуропалық Одақ – Орталық Азия елдерінің ең ірі сауда серіктестерінің бірі. Қазақстан үшін де бұл ұйымның орны айрықша. Елге тартылған шетелдік тікелей инвестициялардың 40 пайыздан астамы дәл осы Еуропалық Одақтан келеді. 2023 жылы Қазақстан мен ЕО арасындағы тауар айналымы 50 миллиард долларға жуықтаған.

Қазақстан тарапы Еуропа нарығына 2 миллиард доллардан асатын 175 түрлі өнім түрін экспорттауға дайын екенін мәлімдеді. Бұл – азық-түлік, сирек кездесетін металдар, тыңайтқыштар, уран, аккумуляторлар мен «жасыл» технологиялар үшін қажетті шикізат. Қазақстанда Еуроодақ экономикасына қажетті 34 маңызды шикізаттың 19 түрі өндіріледі. Бұл – тараптар арасындағы жаңа технологиялық кооперацияға кең өріс ашады.

Жиында экологиялық мәселелер де назардан тыс қалмады. Президент Тоқаев Орталық Азиядағы су ресурстары тапшылығы мен климаттың өзгеруіне қарсы күресті басты басымдықтардың қатарына енгізу керектігін атап өтті. Қазақстан мен ЕО арасындағы климаттық әріптестік аясында Еуропалық қайта құру және даму банкі (ЕҚДБ) 2 миллиард еуро көлемінде «жасыл» бастамаларға инвестиция салуға дайын екенін білдірді.

Саммит шеңберінде өткен «Жаһандық климат сын-қатерлері кезеңіндегі Орталық Азия» атты халықаралық конференция да осы тақырыпты кеңінен қозғап, аймақ елдерінің бірлескен экологиялық стратегиясын қалыптастыру жолдарын ұсынды.

Еуропалық Одақ өкілдері мен Орталық Азия елдері қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастықты тереңдетуге мүдделі екенін көрсетті. Бұл – трансшекаралық қауіптер, заңсыз миграция, терроризммен күрес және киберқауіпсіздік салаларындағы бірлескен әрекеттерді білдіреді.

Саммит барысында Еуроодақ пен Орталық Азия арасындағы стратегиялық құжаттарға қол қойылып, өңірлік қауіпсіздік, шекарааралық сауда және көлік-логистика жүйелерін дамытуға бағытталған келісімдер бекітілді. Бұл – аймақтың тұрақтылығы мен жаһандық жеткізу тізбегіндегі орнының нығаюына серпін беретін маңызды қадам.

Саммит аясында Қазақстан Президенті бірқатар жеке кездесулер де өткізді. Атап айтқанда, Еуропалық комиссия төрайымы Урсула фон дер Ляйенмен кездесуінде цифрландыру, жоғары технологиялар, энергия көзі ретінде сутегіні дамыту және адам капиталына инвестиция бағыттары қаралды. Сонымен қатар, ЕҚДБ президенті Одиль Рено-Бассомен болған кездесуде 25 жаңа жобаны қаржыландыру жөніндегі келісімдер сөз болды.

Қазақстан мен Еуропа арасындағы әріптестік – тек экономикалық емес, сонымен қатар білім, мәдениет және ғылым салаларын да қамтитын кең ауқымды байланыс. Бұл бағытта нақты бастамалар мен жобалар қолға алынуда.

Самарқандтағы саммит – Еуропалық Одақ пен Орталық Азия арасындағы ынтымақтастық тарихында жаңа белесті айқындаған кездесу. Өңір елдері мен ЕО арасындағы қарым-қатынас бұдан былай бұрынғыдан да терең, құрылымдық және жүйелі сипат алмақ.

Саяси диалог, экономикалық әріптестік, экологиялық жауапкершілік, қауіпсіздік және адами капиталды дамыту – бұл саммит барысында көтерілген негізгі бағыттар. Ең бастысы – тараптардың бәрі де тең құқылы, өзара тиімді ынтымақтастықты тереңдетуге дайын екенін көрсетті.

Орталық Азия мен Еуропалық Одақ арасындағы байланыс енді жаһандық геосаяси контексте маңызды рөлге ие бола түседі. Қазақстан бұл үдерісте бастамашыл, сенімді және тұрақты әріптес ретінде өз орнын нығайтып келеді.