Балалар арасындағы агрессия мен төбелестің себебі неде?
- авторСадуақас Айсұлу
- 5 желтоқсан, 2025
- 32
Мектеп ауласындағы жанжалдар, сынып ішіндегі кикілжіңдер, көшедегі төбелестер немесе онлайн кеңістіктегі ұрыс-керістер бәрі де балалардың эмоционалдық тұрақтылығына, психологиялық дамуына және әлеуметтік мінез-құлқына кері әсер ететін жайттар. Мұндай құбылыстардың туындауына әсер ететін факторлар көп, әрі олардың барлығы бір-бірімен тығыз байланысты.
Психолог мамандардың пікірінше, агрессияның негізгі қайнар көзі – отбасылық жағдай және тәрбие ерекшелігі. Үй ішіндегі түсінбеушілік, ата-ананың шамадан тыс қаталдығы немесе керісінше бақылаудың жоқтығы баланың ішкі күйіне әсер етіп, оның мінезінде ашушаңдық қалыптастырады.
«Балалардағы агрессия көбіне олардың эмоционалдық күйіне байланысты. Егер бала өзін қауіпсіз сезінбесе, қорқыныш пен реніш сезімі ашуға айналып, төбелес арқылы көрініс табады», - дейді психолог Диана Өмірзақ
Оның айтуынша, балаға дер кезінде қолдау көрсетілмесе, агрессия тұрақты мінез үлгісіне айналуы мүмкін.
Мектеп ортасы да балалардың мінез-құлқына үлкен ықпал етеді. Кей жағдайларда сынып ішіндегі бәсекелестік, достар арасындағы келіспеушілік, мазақ ету немесе назарсыз қалу балада өзін қорғау қажеттілігін күшейтеді. Мұғалім тарапынан әділдік болмауы немесе баланың проблемасын дер кезінде байқамау да жанжалдың өршуіне себеп болады.
Интернет пен цифрлық әлемнің әсерін де назардан тыс қалдыруға болмайды. Балалар онлайн ойындардағы, әлеуметтік желілердегі агрессияны жиі көреді және кейде оны қалыпты мінез ретінде қабылдайды. Әсіресе кибербуллингке ұшыраған бала нақты өмірде өзін қорғау үшін физикалық агрессияға жүгінуі мүмкін. Бұл виртуалды әлемнің мінезге әсерін айқын көрсетеді.
Агрессияның тағы бір маңызды себебі – эмоционалдық сауатсыздық. Көптеген балалар өз сезімін дұрыс түсінбейді және ашуды сөзбен емес, әрекет арқылы шығаруға тырысады.
«Егер балаларға эмоцияны тануды, оны сөзбен жеткізуді және басқалардың сезімін түсінуді үйретсек, агрессия айтарлықтай азаяды», - дейді психолог
Бұл ретте педагогтар мен ата-аналардың рөлі шешуші.
Агрессиямен күрес бойынша бірнеше тиімді тәсіл бар. Біріншіден, баланың айналасында сенім атмосферасын қалыптастыру қажет. Балалар өз сезімін ашық айтудан қорықпауы тиіс. Екіншіден, спорттық секциялар мен шығармашылық үйірмелерге қатысу баланың энергиясын дұрыс бағытқа жұмсауға көмектеседі. Үшіншіден, мектептерде эмоционалдық интеллектті дамытуға арналған бағдарламалар енгізу маңызды. Бұл балаларды конфликттерді бейбіт жолмен шешуге үйретеді.
Қорытындылай келе, балалар арасындағы агрессия мен төбелестің себептері күрделі және көпқырлы. Отбасы тәрбиесі, мектеп ортасы, интернет ықпалы және эмоционалдық дағдылардың деңгейі – барлығы да баланың мінезіне тікелей әсер етеді. Сондықтан бұл мәселені шешу үшін ата-аналар, педагогтар және психологтар бірлесіп жұмыс жасауы қажет. Баланың эмоциясын түсінуіне көмектесіп, оған қолдау көрсете білсек, жас ұрпақтың бойында мейірімділік пен өзара құрмет сезімі нығаяды.





