Қазіргі цифрлық дәуірде интернеттің мүмкіндіктері кеңейген сайын, онымен бірге қауіптер де артып келеді, деп хабарлайды Jambylinfo.kz

Қарапайым онлайн қызметтерден бастап күрделі қаржылық операцияларға дейін адамның әрбір әрекеті сандық жүйеге тәуелді бола түсті. Осындай ортада киберқылмыс бұрынғыдан да жылдам қарқын алып, қоғамға айтарлықтай қауіп төндіріп отыр.

Қаржылық мониторинг агенттігінің өкілдері жүргізген талдауларда интернеттегі қылмыстардың артуына әсер етіп отырған құбылыстар жақсы байқалған. Руслан Касимовтың айтуынша, қазіргі тергеулердің басым бөлігінде азаматтардың жеке деректері негізгі құрал ретінде пайдаланылады. Яғни, қылмыс жасаушылар ақпаратты оңай олжаға айналдыруға дағдыланған.

Цифрлық кеңістікте адам өз деректерін қалай сақтайтыны ерекше маңызды. Электрондық құрылғыларды дұрыс пайдаланбау, желідегі жеке шектеулерді елемеу, құпиясөздерді қарапайым қою, күмәнді қосымшаларды орнату  мұның бәрі алаяқтарға үлкен мүмкіндік береді. Сол себепті «цифрлық гигиена» мәдениеті күнделікті өмірдің ең қажетті бөлігіне айналып келеді.

Цифрлық гигиена – тек техникалық талаптар жиынтығы емес, бұл адамның онлайн ортадағы жүріс-тұрысын реттейтін саналы әрекет. Смартфон немесе компьютер жаңарып тұрса, әлеуметтік желідегі жеке құпиялылық баптаулары дұрыс орнатылса, белгісіз сілтемелерге кірмейтін әдет қалыптасса – цифрлық қауіптердің едәуір бөлігі жоламайтын болады.

Интернеттегі қылмыс көбіне адамның өз сенімін дұрыс пайдаланбауынан басталады. Қарапайым хабарламаға, күтпеген қоңырауға, «жоғары табыс» ұсынатын жалған жарнамаға тез сеніп қалатындар аз емес. Мұндай жағдайларда қылмыскерлер адамның эмоциясын басшылыққа алып әрекет етеді. Ал туысқанынан хабар келгендей болып ақша сұрайтын қулықтар, жалған мемлекеттік орган атынан жазылған хабарламалар – соңғы жылдары жиілеп кеткен тәсілдер.

Қаржылық мониторинг агенттігі бұл бағытта профилактикалық жұмыстарды күшейтіп отыр. Жаңа алаяқтық схемаларын анықтау, халыққа түсіндіру жұмыстарын жүргізу, интернеттегі күдікті әрекеттерді бақылауға алу – бұл киберқылмысқа қарсы күрестің маңызды бөлігі. Алайда ең басты қорғаныс – әрбір азаматтың өзі.

Шындығында да интернет-алаяқтардың арбауына түсіп қалу оңай. Бірі банк менеджерімін деп хабарласса, енді бірі ғаламторға жалған жарнама беріп алдайды. Жеңіл табысқа құмартқандарға керегі жеке мәлімет пен ұялы телефонға келетін хабарлама ғана. Кейін шоттағы ақшаны аударып алады не болмаса банктен онлайн несие рәсімдейді. Мұндай қылмысты зерттеу де қиын. Өйткені кибералаяқтардың дені ұйымдасқан топтар. Әрі әлемнің әр түкпірінде отырып жұмыс істей береді.

Облыстық экономикалық тергеп-тексеру департаментінде 2025 жылдың алғашқы 6 айында қаржы пирамидасын және заңсыз ойын-сауық бизнесін ұйымдастыру деректері бойынша 6 қылмыстық іс тіркелген. Жалпы соңғы 3 жылда аймақта қаржы пирамидаларынан 200-ден астам азамат зардап шеккен.

Онлайн кеңістікте абай болу, ақпаратты бөліспес бұрын ойлану, бейтаныс ұсыныстарға сақтықпен қарау, балалардың интернеттегі әрекеттерін бақылауға алу – қауіпсіздіктің қарапайым, бірақ өте тиімді қағидалары. Технология дамыған сайын қылмыскерлер де айласын көбейтеді, ал олардың әрекетін қиындататын жалғыз нәрсе – азаматтардың саналы цифрлық мәдениеті.

Қорыта айтқанда, киберқылмыстың көбеюі — күрделі және жан-жақты процесс. Бірақ оны бәсеңдетудің жолдары бар, және сол жолдардың ең бастылары өз қолымызда. Интернетті қауіпсіз пайдалану, деректерді қорғау мәдениетін қалыптастыру — бүгінгі қоғамның ортақ міндеті.