Қазіргі цифрлық дәуірде жеке деректерді қорғау – әр азаматтың қауіпсіздігінің негізгі бөлігіне айналды, деп хабарлайды Jambylinfo.kz

Соңғы жылдары интернеттегі алаяқтық түрлері күрт көбейіп, адамдардың өз қаражаты мен ақпаратын қорғау қажеттілігі бұрынғыдан да өзекті бола түсті. Биыл елімізде осындай 5 мыңға жуық іс тіркеліп, бұл көрсеткіш өткен жылмен салыстырғанда 2,2 есеге артқан.

Ең жиі кездесетін қауіп – жалған онлайн жарнамалар мен жалған қызмет ұсыну әрекеттері. Мұндай 4,4 мың дерек анықталып, олар интернет-алаяқтықтың екінші үлкен түріне айналды. Ал онлайн несие рәсімдеу арқылы жасалатын алаяқтықтар 4 мың жағдайға жетіп, бір жылда 50,7 пайызға артқан. Бұл – киберқылмыскерлердің әдісі күрделеніп, адамдарды алдау тәсілдері жетіліп келе жатқанын көрсетеді.

Криптовалютаға қатысты қылмыстар да азаймай отыр: биыл 425 жағдай, ал қаржы пирамидалары бойынша 1,2 мың іс тіркелген. Мұндай қаржы схемалары азаматтардың сенімін пайдаланып, қысқа мерзімде үлкен пайда уәде ету арқылы көптеген адамды зардап шектіріп келеді.

Онлайн қауіптердің көбеюіне байланысты өткен жылдың шілдесінде Ұлттық банк жанынан «Антифрод орталығы» құрылды. Оның жұмысының нәтижесінде соңғы 10 айда 60 мыңнан астам заңсыз операция тоқтатылып, 2,5 млрд теңгеден астам залалдың алдын алу мүмкін болған.

2025 жылдың 9 айында еліміздегі барлық алаяқтықтан келген шығын 116,9 млрд теңгені құраса, соның ішінде интернет-алаяқтықтың үлесі – 8,3 млрд теңге. Өкінішке қарай, зардап шеккен қаражаттың тек 37,1 пайызы ғана өндірілген.

Өңіріміздегі жағдай да алаңдатарлық. Биылғы 10 айда интернет-алаяқтық деректері 213-тен 644-ке, ал ауыр санаттағы жағдайлар 71-ден 279-ға дейін өсіп отыр. Бұл – тұрғындардың цифрлық қауіпсіздік туралы білімін күшейтудің қажет екенін көрсетеді.

Онлайн алаяқтықтан қалай қорғануға болады?

              1.           Жеке деректерді ешқашан белгісіз сайттарға енгізбеңіз. Құпиясөз, банк картасының нөмірі, SMS-код – құпия ақпарат.

              2.           Жалған жарнамаларға сенбеңіз. Тегін сыйлық, жеңілдетілген несие немесе тым арзан тауарлар – жиі қолданылатын айла.

              3.           Бейтаныс сілтемелерді ашпаңыз. Олар сіздің деректеріңізді ұрлауы мүмкін.

              4.           Қос факторлы авторизацияны қосыңыз. Бұл аккаунт қауіпсіздігін бірнеше есе арттырады.

              5.           Күдік туса – банкке немесе полицияға хабарласыңыз.

Қауіпсіздік сізден басталады. Деректеріңізді қорғай білсеңіз, алаяқтардың құрбаны болу ықтималдығы айтарлықтай төмендейді.

Сонымен қатар әр азамат интернеттегі қауіптерге бей-жай қарамауы тиіс. Интернеттен тауар сатып алмас бұрын сатушының пікірлерін тексеру, сайттың ресми мекенжайына назар аудару, төлем жасағанда тек қауіпсіз төлем жүйелерін пайдалану – қарапайым, бірақ өте маңызды қадамдар. Балалардың да ғаламторды қауіпсіз пайдалануына көңіл бөлу қажет. Өйткені киберқылмыскерлер жиі жасөспірімдерді оңай нысанаға алады.

Ақпараттық сауаттылықты арттыру, жаңалықтарды бақылап отыру және онлайн кеңістікте мұқият болу – әр адамның жеке қауіпсіздігін күшейтетін басты шарт. Саналы әрекет пен сақтық – интернет-алаяқтықпен күрестің ең тиімді жолы.