Отбасы – баланың алғашқы мектебі, ең қауіпсіз ортасы болуы тиіс, деп хабарлайды Jambylinfo.kz

Алайда бұл ортада дау-дамай жиілеген сайын, бала өзін жайсыз сезіне бастайды. Үнемі айғай-шу, түсініспеушілік, ата-ананың бір-біріне қатты сөйлеуі – баланың психикасына терең із қалдыратын негізгі факторлардың бірі.

Психологтардың айтуынша, бала жанжалдың мәнін толық түсінбесе де, оның эмоциялық қысымын анық сезінеді. Баланың жүйке жүйесі әлі қалыптасу үстінде болғандықтан, ол кез келген кері эмоцияны тез қабылдайды және ұзақ уақыт ұмытпайды.

 «Отбасындағы тұрақты жанжал – баланың өзін кінәлі сезінуіне, үрейдің пайда болуына және өзіне деген сенімнің төмендеуіне әкеледі. Әсіресе 3–12 жас аралығында бала ата-анасының әр сөзін жүрекке жақын қабылдайды. Жанжал көбейген сайын баланың миы қауіп режимінде жұмыс істей бастайды, бұл оның ұйқысы, тәбеті, оқу үлгерімі мен мінез-құлқына кері әсер етеді», – дейді психолог Марианна Сыдыққызы.

Дау-дамайға жиі куә болған балада ішкі тұрақсыздық, ашушаңдық немесе керісінше тұйықталу байқалуы мүмкін. Кейбір балалар сырттай бәрі жақсы сияқты көрінгенімен, ішінде үлкен қорқыныш пен сенімсіздік жинақталады. Мұндай ортада өскен баланың ересек кездегі мінезі де өзгеруі мүмкін: адамға сенбеу, қызбалық, агрессия немесе эмоционалды суықтық қалыптасады.

Бала жанжалдың не үшін болып жатқанын білмесе де, себепті өзінен іздейді. «Менің кінәмнен ұрысып жатыр ма?» деген ой оның өз-өзіне баға беру деңгейін төмендетеді. Бұл – болашақта психологиялық жарақатқа айналуы мүмкін.

Отбасындағы дау-дамайды болдырмау үшін психологтар келесі кеңестерді ұсынады:

            •           Жанжалды баланың көзінше талқыламау;

            •           Әр келіспеушілікті дауыс көтермей, сабырлы түрде шешу;

            •           Баланың эмоциясын елемей қоймай, онымен ашық сөйлесу;

            •           Үйде тұрақты, жылы атмосфера орнатуға көңіл бөлу.

Бала – ересектердің айнасы. Үйдегі тыныштық оның жан дүниесінің де тыныштығын қалыптастырады. Сондықтан ата-ананың басты міндетінің бірі – өзара құрмет пен түсіністік арқылы балаға қауіпсіз, сүйіспеншілікке толы орта сыйлау.

Осындай ортада өскен бала өзін еркін сезінеді, өмірге сеніммен қарайды және психологиялық тұрғыдан мықты болып қалыптасады.

Психологтардың айтуынша, бала үшін ең маңыздысы – ата-анасының арасындағы эмоционалдық тұрақтылық. Егер үйде дауыс көтеріліп, жиі жанжал туындаса, бала мұны өзіне төнген қауіп ретінде қабылдайды. Сол себепті оның миы үнемі сақтық режимінде жұмыс істейді. Баланың бойындағы мұндай ұзақ мерзімді стресс кейінірек мінез-құлқының бұзылуына, эмоцияны бақылауда қиындықтарға, тіпті психосоматикалық аурулардың пайда болуына алып келуі мүмкін.

Психолог Марианна Сыдыққызы бұл мәселеге былайша тоқталады:
«Бала үшін ата-ананың әр әрекеті – үлгі. Егер ол кішкентайынан айғай, дөрекі сөз, қақтығыс көріп өссе, есейгенде осы модельді қалыпты жағдай деп қабылдайды. Мұндай балалар болашақта өз отбасында да дау-дамай арқылы мәселе шешуге бейім болуы мүмкін. Сондықтан ата-аналар ең алдымен өз эмоциясын басқаруды үйренуі қажет. Балаға ең үлкен қорғаныс – ата-анасының сабырлы мінезі мен бір-бірін сыйлауы».

Маманның айтуынша, жанжалдан кейін балаға түсіндіру жұмысы міндетті түрде жүргізілуі керек. Бала ата-ананың ұрысқаны үшін өзін кінәлі сезінбеуі үшін онымен жұмсақ, түсінікті тілде сөйлесу маңызды.
«Балаға: “Бұл біздің ересектер арасындағы мәселе, сенің еш кінәң жоқ” деп айту – оның ішкі қысымын жеңілдетеді. Егер ата-ана өзара келіспей қалса да, баланың эмоционалды қауіпсіздігі бірінші орында болуы тиіс», – дейді психолог.